Shao Lin yu Wu Dang
Režija: Gordon Liu
Koreografija: Lau Kar Leung
Uloge: Gordon Liu, Adam Cheng, Wang Lung Wei
Proizvodnja:
Hong Kong, 1983.
Do 1983. produkcija kung fu filmova u Hong Kongu je skoro
potpuno obustavljena. Borilački film epohe hiperproduciran sedamdesetih,
početkom nove dekade je postao kao ptica Dodo – izumrla vrsta. Ako bi se i pojavilo
nešto što bi ličilo na kung fu film, ispostavilo bi se da se radi o Godfrey
Hoovim cut and paste abominacijama sa ubačenim snimcima starim po deset i više
godina, ili nindža filmovima koji su pratili novi trend. U novim okolnostima i pravilima koje su
nametale producentske kuće bilo je nemoguće uhvatiti duh vremena i način
proizvodnje filmova iz sedamdesetih. Nezavisne produkcije su se već prebacile
na moderne akcijaše i komedije u stilu braće Hui i Karla Make iz Golden
Harvesta i Cinema Cityja, dok je još jedino Shaw Brothers, koji je bio na
izdisaju, tvrdoglavo snimao wuxia-fantazije u enterijerima Movietowna. Nakon
kraha na blagajnama Tsui Harkovog Zu Warriorsa, i njima je odzvonilo. Shaolin
vs. Wu Tang je bila jedna od posljednjih produkcija zlatnog doba kung fu filma
i debitanska režija mlade zvijezde posljednje faze Shaw Brothersa, Gordona
Liua.
Plan zlog princa (Wang Lung Wei) je da eliminiše najbolje
majstore borilačkih vještina, pokupi njihove priručnike,
nauči nove stilove kako bi se pripremio za sljedeće suparnike, sve ih
eliminisao, ovladao njihovim vještinama i postao nepobjediv. Najvažniji
priručnik kojeg želi da se dokopa je onaj iz Wu Tanga sa „sedam tajnih
udaraca“, ali postoji samo jedan primjerak za koji niko ne zna gdje se nalazi. Pošto princ ne može da dođe do priručnika, jedini način da nauči novi
stil je da ga vidi u praksi tako što će mohahe iz Šaolina i Wu Tang borce
nahuškati jedne na druge. Za taj plan su mu idealni Wu Tang borac Chao
Fung Wu (Adam Cheng), i monah Hung Jun Kit (Gordon Liu), koji iako pripadaju
različitim školama su vrlo dobri prijatelji. Nakon što otruje Chao Fungovog
učitelja i ubije Hungovu sestru, princ je na dobrom putu da ih zavadi. On zakazuje
turnir gdje će svoje snage odmjeriti Šaolin i Wu Tang. Chao Fung i Hong su
ubijeđeni da je druga škola kriva za njihovu nesreću i zaklinju se na osvetu.
Oni odlaze u svoje škole gdje se pripremaju za finalni obračun, dok im princ
sprema još jedno iznenađenje za kraj. Ovo je valjda najgeneričkiji zaplet viđen milion puta u kung fu
filmovima, sa jedinom razlikom što je ovaj put ubačen Wu Tang klan i to ne kao
antagonista Šaolinu, već žrtva Qing zavojevača.
U zlatno doba kung fu filma bilo je
uobičajeno da se glumci nakon izvjesnog vremena nađu sa druge strane kamere,
doduše, uglavnom kao koreografi, mada je bilo onih koji su se oprobali i u
režiji. Iako to nije bio običaj Shaw Brothersa, jedna od najvećih zvijezda studija, Jimmy Wang Yu, još dok je bio
pod ugovorom sa produkcijom režirao je The Chinese Boxer (1970), zvanično prvi
moderni kung fu film. Film je postigao toliki komercijalni uspjeh da je Jimmy
odlučio da napusti SB i krene u samostalnu avanturu produciranja i režiranja
filmova – što će se par godina kasnije ispostaviti kao ne baš promišljen potez.
Sljedeće godine je Bruce Lee, nakon velikog uspjeha Big Bossa i Fist of Furya,
osnovao svoju Concord produkciju i sam producirao, režirao i koreografisao Way
of the Dragon (1972). Film nije ponovio komercijalni uspjeh prethodnika, ali je
zaradio sasvim dovoljno da mu obezbijedi nazavisnost u odnosu na Raymonda Chowa,
koji mu to nikada nije oprostio i preko Betty Ping izveo njegovu likvidaciju
(ovo je naravno jedna od teorija zavjere koja je prilično eksploatisana ali
lišena bilo kakvih dokaza). Jackie Chan je pred kraj saradnje sa Lo Weiem
režirao Fearless Hyena, sigurno najbolji Jackiev film iz tog perioda. Wei je
kasnije, pokušavajući da profitira na Jackievoj popularnosti, sklepao nastavak
koji nije bio ni blijeda sijenka originala. Sammo Hung se nakon godina bivanja
pomoćnom radnom snagom u Golden Harvestu te koreografisanja svega i
svačega, latio režije i snimio
Iron-Fisted Monk (1977). Kad je Shaw Brothers u pitanju, Ti Lung je u pauzama
rada sa Chang Chehom režirao moderni akcioni film The Young Rebel (1975), u kojem je očigledna
njegova fascinacija motorima, dok je Fu Shenga prerana smrt preduhitrila da
završi svoj rediteljski prvenac. Najpoznatiji antagonista studija, Lo Lieh,
svoj prvi i jedini izlet sa druge strane kamere imao je sa Clan of White Lotus
iz 1979., koji je bio svojevrsni rimejk Lau Kar Leungovog Executioners
from Shaolin (1977). Nova generacija glumaca se,
takođe, bavila režijom. Jet Li
je režirao Born to Defence (1988), Donnie Yen Legend of the Wolf (1997), doduše
njihovi pokušaju su završili dosta neslavno. U svemu tome jedna od posljednih
autentičnih zvijezda kung fu filma sedamdesetih, Gordon Liu, režirao je jedan
ali vrijedan, Shaolin vs. Wu Tang, ali ne za svoj matični Shaw Brothers, već
nezavisnu produkciju svog mentora Lau Kar Leunga.
Ipak postoji dilema da li je ovaj film zaista režirao Gordon Liu ili ga je
ko-režirao zajedno sa Lau Kar Leungom. Dva
najreferentnija sajta za kung fu film ne pomažu previše u rješavanju ove
nedoumice. Francuski www.hkcinemagic.com Leungu pripisuje režiju, dok www.hkmdb.com navodi Gordon Liua kao reditelja, a Leunga kao producenta te glavnog
koreografa. Bey Logan na jednom mjestu pominje ovaj film kao debitantsku režiju
Gordon Liua, pa ću da se držim prve varijante, iako je vrlo moguće da su film
zajedno režirali Liu i Leung.
Nakon The 36th Chamber of Shaolin, Lau Kar Leungova
koreografija je doživjela svoju kulminaciju. Pošto nije bio pristalica žica i
trampolina, teško je mogao osmisliti
nešto kreativnije i takmičiti se sa konkurencijom koja je dolazila iz Golden
Harvesta. Međutim, čini se da su komedije bile prostor u kojima se mogao do
kraja izraziti bez da se pridržava “realnog kung fua” i bude opterećen
autentičnom akcijom. Upravo je on
svojom debitantskom režijom The Spiritual Boxera predstavio nešto drugačiji pristup koreografiji,
te pokrenuo talas filmova koji su kombinovali kung fu i komediju sa tradicionalnim
kineskim pričama o duhovima. Trend su prihvatili i u narednim godinama
nadogradili Yuen Woo Ping i Sammo Hung preko „drunkard“ serijala i filmova
Close Ecouters of Spooky Kind i Mr. Vampire.
Shaolin vs. Wu Tang je sigurno jedan od najbolje koreografisanih
Lau Kar Leungovih filmova u post The
36th Chamber eri. Mnogi bi vjerovatno istakli Legendary Weapons of
China ili 8 Diagram Pole Fighter, zbog eksperimentisanja sa raznim vrstama
oružja, ali mislim da ni u jednom njegovom filmu kvalitetna koreografija i
slapstick komedija nisu tako dobro funkcionisali zajedno kao ovdje. Čini se da
su siromašniji uslovi nezavisne produkcije na Leunga djelovali samo kao dodatne
inspiracija i da ga nisu sputali kao mnoge njegove kolege do tada. Leung u
borbama kao i obično baca
akcenat na pojedinačne vještine i
detaljno orkestriranje akcije. Ipak, on u Shaolin vs. Wu Tang nije limitiran “realnim kung fuom” niti pretjeruje sa komičnim elementima, već je izabrao, uslovno
rečeno, srednji put, pozajmljujući dosta motiva iz operskog načina borbi kao i
mačevanje iz wuxia filmova. To je opravdano činjenicom da u filmu imamo
demonstraciju Wu Tang tehnika u kojima se podrazumijeva upotreba mačeva. Ovdje, na neki način, imamo povratak stilu
kojeg je započeo krajem šezdesetih sa tadašnjim saradnikom Tong Gaiem i pod
rediteljskom palicom Chang Cheha, naravno, u međuvremenu prilično osavremenjenom.
Takođe, Leung ubacuje dosta modernih elemenata u akciju, borbe su mnogo
razigranije, možda koreografija nije toliko ujednačena kao kod nekih njegovih
filmova za Shaw Brothers, ali je sigurno atraktivnija. Još jedan bitan element
je intenzitet akcije. Naime, Leungove koreografije, iako do detalja isplanirane
i sprovedene te uvijek vrlo kvalitatne, čak i za svoje vrijeme nisu bile naročito
brze. Npr. akcija Roberta Taia i Phillipa Kwoka u Venomsima je bila mnogo brža,
kao i Tong Gaieve wuxia borbe orkestrirane za Yuen Chorove filmove. Izvan Shaw
Brothersa, već pominjani Sammo Hung i Yuen Woo Ping su se nametnuli kao
ozbiljni koreografi upravo preuzimajući Laungov tradicionalni stil, ali
ubacujući intenzitet i fleksibilnost operskih pokreta. Tako da za gledaoce
naviknute na njih ili na novi talas akcione koreografije koju je predvodio
Ching Siu Tung, Leung više nije bio toliko atraktivan. Međutim, ovdje je akcija
mnogo brža, raznovrsnija i samim tim atraktivnija. Komični elementi nisu prepisani
klasični chop-socky momenti koji u većini filmova služe samo fileri kako bi se
popunilo vrijeme, već su sastavni dio akcione koreografije.
Gordon Liu
tokom borbi se drži motke i ručnih tehnika, dok Adam
Cheng, osim što koristi karakteristični Jiang - Wu Tang mač, primjenjuje
i stil “dva prsta“ kojima imitira pokrete mača. Iako je u filmu naglasak na razlici između kung fu i Wu Tang
tehnika, pred sam kraj Leung prvo improvizuje stilove i prilagođava ih borcima, zatim mijenja njihove uloge, da bi
ih do kraja kombinovao i integrisao u jedinstven borilački stil. Da je film
sniman par godina ranije, ovako nešto Leung kao kung fu puritanac sigurno ne bi
uradio, ali početkom osamdesetih mnogo toga se promijenilo, pa i njegov
„autentični kung fu“, na kojem je insistirao godinama, zamijenjen je raznim
eklektičnim stilovima sa naglaskom na atrakciji u kojoj su bile dozvoljene sve
moguće kombinacije.
Karakteristični slapstick momenti, standardna boljka ovih filmova, ne pomažu previše da se održi intenzitet radnje, međutim, s obzirom na dužinu filma (nešto malo jače od sat i dvadeset minuta) i količinu akcije, ni ne odmažu. Za razvoj likova i neku ozbiljnu priču od silne akcije, vjerovatno i nedostatka ambicije, u filmu realno nije bilo previše vremena, ali zaplet sa spletkarenjem Qing princa i naglaskom na razlici Wu Tang i šaolinskih stilova u borbama, drži pažnju do kraja.
Karakteristični slapstick momenti, standardna boljka ovih filmova, ne pomažu previše da se održi intenzitet radnje, međutim, s obzirom na dužinu filma (nešto malo jače od sat i dvadeset minuta) i količinu akcije, ni ne odmažu. Za razvoj likova i neku ozbiljnu priču od silne akcije, vjerovatno i nedostatka ambicije, u filmu realno nije bilo previše vremena, ali zaplet sa spletkarenjem Qing princa i naglaskom na razlici Wu Tang i šaolinskih stilova u borbama, drži pažnju do kraja.
U wuxia novelama koje su pedlošci za mnoge borilačke
filmove, Wu Tang klan ili Wu Tang sekta je predstavljena kao lider svih klanova
u okviru wulina (svijet ratnika u Jianghu univerzumu) i kao glavni spletkaroši
i antagonisti. Članovi Wu Tang klana iz novela su taoistički sveštenici dugih
kosa koji se ne razdvajaju od Jiana i koji ekstenzivno koriste svoju Qi
energiju u letenju i borbama. Unutrašnja energija ili Qinggong je vezana za taoističu tradiciju, kao i
legendu o porijeklu Wu Tang borilačkih vještina.
Osim što se smatra planinom sa koje prema legendi potiče
taoizam, Wu Tang je rodno mjesto “mekih” ili unutrašnjih borilačkih vještina
Tai Chi Chuana i Chi Kunga. Prema legendi, za vrijeme vladavine Ming dinastije,
vjerovatno u 13. vijeku, mada izvori navode različite datume, od kasnog Songa
do Minga, taoistički monah Chan San Feng je pohodio Wu Tang planinu kako bi našao mir i posvetio se razvijanju i kontroli unutrašnje
energije. Jednom prilikom, posmatrao je borbu ždrala i zmije, koje su ga
asocirale na sukob između dvije suprostavljene sile prirode. Zmija je predstavljala unutrašnju, mekanu
energiju, dok je ždral simbolizovao tvrdu silu prirode. Poučen ovim iskustvom,
kao i kretanjem prirodnih elemenata zemlje, vode, vatre i vjetra, prije svega
vode i oblaka koji su osnovna metafora vještine, stvorio je borilački stil sa
72 pokreta Tai Chi Chuan – vještinu koja se oslanja na mekoću i unutrašnju
energiju i koja je postala osnova Wu Tang sistema borilačkih vještina.
Prema verziji njegovog života iz wuxia novela, prije svega Jin
Yongove The Heavenly Sword and Dragon
Saber, koja je kasnije postala izvor mnogih adaptacija, Chan San Feng je
bio bivši monah iz Šaolina koji je u vrijeme kasnog Songa osnovao prvi
taoistički manastir u planinama Wu Tanga. On je šaolinski tvrdi stil modifikovao u meke forme – 32
Wu Tang pokreta dugačke pesnice. Chan San Feng, ili Juanbo kod Jim
Yonga, svoje znanje je prenio na sedam učenika koji su kasnije postali poznati
kao “Sedam heroja Wu Tanga”. Oni su prenijeli njegovo učenje na sljedeće
generacije te dodatno usavšili Wu Tang borilačke vještine.
Zanimljivo je da je Jet Li igrao Juanba u Tai Chi Masteru, dok u Kung Fu Cult
Masteru – još jednoj adaptaciji The Heaven Sword and Dragon Sabera u kojoj se
takođe pojavljuje Jet Li – Chan San Fenga glumi Sammo Hung. Osim adaptacija
wuxia novela u kojima se pojavljuje Chan San Feng i drugi Wu Tang borci, česta
tema u kung fu filmova je sukob Wu Tanga i Šaolina. Wu Tang borci su
antagonisti koji dolaze u Šaolin kao špijuni i provokatori te uvijek iznova
prave probleme. U Holy Robe of Shaolin Temple, koji je potpisan i kao Shaolin
vs Wu Tang 2, iako se radi o kineskom filmu koji nema veze sa originalom,
postoje loši momci iz Wu Tanga kao antagonisti. Kod Chang Cheha u filmu 2
Champions Of Shaolin, Venomsi se bore protiv Wu Tang uljeza. Postoje i obrnuti
primjeri. U filmu Ho Meng Hua, Abbot of Shaolin, David Chiang kao šaolinski
monah odlazi u Wu Tang kako bi trenirao i porazio izdajnika Pai Meia.
Osim što se trudi da stilski i tematski kopira SB, Liu se potrudio
i da okupi što više glumaca koji su u jednom dijelu karijere bili pod ugovorom kod
Run Run Shawa. Wang Lung Wei kao antagonista je stari Liuov suparnik iz vremena Shaw
Brothersa. Jedan protiv drugog su se borili u preko
dvadeset filmova, zapravo, skoro da ne postoji film pod
rediteljskom palicom Lau Kar Leunga u kojem igra Gordon Liu, a da nema
neki obračun sa Weiem. U filmu se osim Wang Lung Weia, pojavljuju i
Ching Li, Wong Ching Ho, Chan Shen, Elvis Tsui, Ching Miao i drugi. Naravno,
film nose Adam Cheng i Gordon Liu.
Adam Cheng zbog nepoznavanja borilačkih vještina nikada nije bio zanimljiv rediteljima kung fu filmova, ali urođena harizma koju je posjedovao preporučila ga je za uloge usamljenih mačevaoca wuxia žanra. Karijeru je započeo u filmovima veterana Wong Fenga (The Devil Warrior, Silver Knife, Scarlet Blade), uporedo gradeći karijeru pjevača kineskih pop melodija. U Hong Kongu je uobičajeno da najveće zvijezde uz glumačku karijeru snimaju pop albume – Jackie Chan je najbolji ili najgori (zavisno od muzičkih afiniteta) primjer te prakse. Vrhunac popularnosti doživio je sredinom sedamdesetih sa wuxia serijalima Book and Sword (1976) i Heavenly Sword and Dragon Sabre (1979), u kojima je i pjevao uvodne songove. Najpoznatiji Chengov wuxia film, The Sword, Patricka Tama, vjerovatno je najbolji naslov rane novotalasne akcije sa do tada neviđenom vrhunski stilizovanom koreografijom iz radionice majstora zanata Ching Siu Tunga.
U hongkonškoj kinematografiji postoji tradicija još od Kuan Tak Hinga i serijala filmova Wong Fei
Hunga da glumci budu i eksperti u borilačkim vještinama. Međutim, tek sa Ng See
Yuenom u nezavisnim produkcijama dobili smo
borce koji bez ikakvog glumačkog iskustva igraju glavne role u kung fu
filmovima. Chen Kuan Tai, iako prvi profi-borac produkcije koji je u okviru
Shaw Brothersa prošao i glumačku školu, se uz uloge akcionih heroja oprobao u
mnogim dramskim ulogama, ali nikada previše nije koristio svoj Tai Shing Pek
Kwara. Zapravo, prvi autentični majstor Hung Gara bez glumačkog iskustva koji
je dobio šansu kod Lau Kar Leunga bio je Gordon Liu.
Iako
je debitovao na Tajvanu u par sporednih uloga Chehovog “Šaolinskog kruga”, Liuova ozbiljna karijera je započela filmom Challenge of the Masters (1976), u
režiji njegovog mentora Leunga, za koga će ostati vezan sve do zatvaranja
studija. Liu je bio Lau Kar Leungovo kumče, a ne usvojeni sin Lau Chama, ili
Leungov i Lau Kar Wingov polubrat, kako se pogrešno na mnogim mjestima navodi.
Gordon Liu (Lau Kar Fai) je kasnije, kao
mnogi učenici i akrobate iz operskih škola, iz poštovanja prema učitelju
preuzeo Leungovo prezime. U Challenge of the Masters je tumačio mladog Wong Fei
Hung, ulogu koju je reprizirao par godina kasnije i u filmu Martial Club (1981),
opet u režiji Lau Kar Leunga. Nakon nekoliko manjih rola u Executioners From
Shaolin (1977) i Shaolin Mantis (1978), uslijedila je uloga monaha San Tea u
The 36th Chamber of Shaolin, koja ga je proslavila. Za potrebe filma po prvi
put je obrijao glavu i uspostavio imidž
kojeg od tada nije mijenjao. Ovaj
film, kao i njegovi nastavci Return to the 36th Chamber (1980) i The
Disciples Of The 36th Chamber in (1984), bavili su se istorijskim kontekstom okupacije Qing Dinastije i otporom
Ming lojalista koji su svoje utočište nalazili u okviru zidina hrama Šaolin.
U filmovima Lau Kar Leung je detaljno
prikazao faze koje monasi iz Šaolina prolaze u savladavanju borilačkih
vještina, ali i filozofiju koja stoji iza njih.
Gordon Liu je u tom periodu za Leungovu nezavisni kompaniju
Lau Brothers Film Company, snimio još par filmova, Fists and Guts (1979) i
Carry on Wiseguy (1980), koji su ostali ispod radara. Početkom osamdesetih nastavio je da radi za
SB, a pojavio se u jednom od najboljih
Leungovih filmova iz tog perioda Legendary Weapons of China (1982). Zanimljivo
je da su u filmu Lau Kar Leung i Gordon Liu odmjerili snage ispred kamera, baš
kao i par godina ranije u Challenge of the Masters. Liu je sljedeće godine
igrao u svom posljednjem filmu za Shaw Brothers 8 Diagram Pole Fighter (1983),
zajedno sa još jednom zvijezdom u usponu Alexanderom Fu Shengom. Fu Shengova
tragična smrt tokom produkcije filma označila je i simbolički kraj Shaw
Brothersa i jedne ere. Ovaj film je bio i kraj saradnje između Liua i
Leunga, jer se nakon zatvaranje studija
Gordon Liu pojavio još samo u neuspješnoj Lau Kar Leungovoj produkciji Tiger on
the Beat (1986). Krajem dekade i tokom devedesetih, Liu je nastavio svoju
karijeru i igrao u velikom broju filmova tumačeći uglavnom sporedne ili kameo
uloge. Nove generacije ga pamte kao Pai Meia iz Tarantinovog Kill Billa 2
(2004).
Na kraju, Gordon Liu je dokazao kako je moguće napraviti kvalitetan šaolinski film i bez Chang Cheha, bogatog budžeta i sve raskoši koju je pružao Shaw Brothers. Shaolin vs. Wu Tang je po svemu klasičan kung fu film, ali ne osamdesetih, već iz sredine prethodne dekade. Radnja je pravolinijska, nema suvišnih rukavaca i kraj neće donijeti neki zanimljiv preokret ni izneneđenje kao u mnogim kung fu filmovima sa detektivskim zapletima. Takođe, produkcija je neuporediva u odnosu na SB standarde, čak je ispod pojedinih nezavisnih borilačkih filmova epohe. Ipak, nudi sasvim dovoljno kvalitetne akcije u realizaciji Lau Kar Leunga, i ako ne tražite dlaku u jajetu a volite tradicionalne old school kung fu filmove – ovo je film za vas.