The Clones of Bruce Lee (1977)

Shen wei san meng long                                                           

Režija: Joseph Kong Hung  

Koreografija: Bruce Le
Uloge: Dragon Lee, Bruce Le, Bruce Lai

U moru Bruceploitationa The Clones of Bruce Lee se izdvaja po tome što se u njemu pojavljuju čak tri Bruce Lee klona: Dragon Lee, Bruce Le i Bruce Lai. 

Nakon uspjeha prvih Bruce Leejevih filmova tržište za kung fu filmove je procvjetalo. Distributeri sa zapada pohrlili su u Hong Kong kako bi nabavili jeftine borilačke filmove,  posebno one koji su imali neke veze sa Bruce Leejem. Bruce je bio najveća akciona zvijezda u Aziji i na dobrom putu da pokori ostatak svijeta. Međutim, njegova prerana smrt je šokirala sve, a filmsku industriju Hong Konga ostavila bez glavne zvijezde i marketinškog mamca broj jedan. Trebalo je na brzinu pronaći nekoga ko će zauzeti njegovo mjesto, što je u tom trenutku izgledalo kao nemoguća misija. Pokušaj Golden Harvesta sa Jimmy Wang Yuom, zvijezdom filmova One-Armed Swordsman, kao i Shaw Brothersa nešto kasnije sa Davidom Chiangom nije uspio. Nijedan od njih nije bio ni blizu Bruceovih fizičkih sposobnosti, a pogotovo ne njegove harizme i scenske pojavnosti.

Rupa stvorena Bruceovim odlaskom je otvorila prostor nezavisnim producentima koji su vidjeli potencijal za zaradu i pokrenuli serijsku proizvodnju filmova koji su eksploatisali njegov lik i djelo (vremenom nazvani Bruceploitationi). Prvi talas Bruceplotationa započeo je u velikom stilu godinu dana nakon Bruceove smrti 1974., otprilike kada je i Carl Douglas izbacio svoj legendarni hit “Everybody was Kung Fu Fighting”. I zaista, sredina sedamdesetih bio je vrhuncu kung fu ludila u Hong Kongu. Gomila anonimusa, statista, kaskadera, sa pseudonimima koji su ličili na Bruce Lee, pokušali su da iskoriste trenutak i, kao u Douglasovoj pjesmi:” They were chopping them down and everybody knew their part”, u nadi da će se proslaviti kao “novi Bruce Leejevi”. Jedini kriterijum bio je da glumac fizički podsjeća na Brucea, te da zna da se bije, mada se i to u nekim slučajevima zanemarivalo. Npr. Bruce Leung čak i za one koji smatraju da svi ljudi u Aziji izgledaju isto, nikako nije ličio na Brucea. Ipak, uspio je da se provuče i snimi nekoliko filmova kao lažni Bruce.

Postojale su produkcije koji su reciklirale priče originalnih Bruce Leejevih filmova, prije svega Fist of Furya i nezavršenog The Game of Deatha. Ne treba da čudi što su prve eksploatacije bile vezane za The Game of Death, koji je imao nekoliko prikvala i nastavaka mnogo prije nego što se uopšte pojavio kao završen proizvod. Njegov producent Raymond Chow dugo nije znao šta da radi sa snimljenim materijalom kako iz Bruceovog nedovšenog filma tako i iz ranijih produkcija, pa su počele da kruže priče da li materijal uopšte postoji, da li su ga možda zaplijenile trijade ili je jednostavno uništen? The Game of Death, sa originalnim snimcima, pojavio se tek 1978. godine kao kombinacija originalnog filma (Bruceov sparing sa Dan Inosantom, Ji Han Jaeom i Kareem Abdul-Jabbarom), snimaka Bruceovih prethodnih filmova i dosnimljenog materijala. Doduše, u film je ubačeno svega jedanaest minuta originalnih snimaka sa Bruce Leejem. Tokom snimanja korišćena su čak trojica dublera čiji je zadatak bio da ga zamijene u borbama.

Neki od Bruceploitationa su se bavili Bruceovom biografijom i eksploatisali misteriju vezanu za njegovu smrt. Takvih filmova je, vjerovatno, bilo najviše i prilično su kreativno tumačili Bruceov život i uzroke smrti. Zajedničko im je bilo, uz vrlo male budžete i lošu produkciju, što su pokušavali da se reklamiraju kao Bruce Leejevi filmovi sa autentičnim snimcima (osim u par izuzetaka, to nije bilo tačno), otkrivali detalje o stvarnim razlozima Bruceove smrti (što takođe nije bilo istina), i što se publika zaista "upecala" na reklamu te pohrlila u bioskope. Na stranu kvalitet, činjenica je da su neki od ovih filmova postigli ogroman komercijalni uspjeh sedamdesetih i bili čak mnogo gledaniji od originalnih Bruceovih filmova.

Jedan od najambicioznijih filmova te vrste bio je Ng See Yuenov projekat Tower of Death, koji je pokušao da iskoristi ponovo interesovanje za Bruce Leeja izlaskom oficijelnog The Game of Deatha. Film je distribuisan i kao Game of Death 2, a glavnu ulogu Billy Loa, Bruceovog brata, igrao je Korejac Kim Tai Jung. On je, uz Yuen Biaoa, bio dubler u Bruceovim borilačkim scenama i u originalnom The Game of Death, a ovdje je reprizirao ulogu Billy Loa. Ostatak ekipe je bio zaista vrhunski. Glavnog negativca je igrao Hwang Jang Lee, dok je koreografiju radio Yuen Woo Ping. Od autentičnog Bruceovog materijala iskopano je nekih sedam minuta sa setova U Zmajevom Gnijezdu, kao i par krupnih kadrova Bruceovog lica iz drugih filmova. Vrhunac filma bio je finalni obračun između Kim Tai Junga i Hwang Jang Leeja, koji je sjajno koreografisao Yuen Woo Ping. Tower of Death je bio superiorniji u odnosu na The Game of Death, a među fanovima i danas važi za jedan od najboljih Bruceploitationa.

Posljednja kategorija su bili filmovi koji su pokušavali da se na razne apsurdne i bizarne, ali i komične načine igraju Bruce Leejevim likom. Sigurno jedan od najbizarnijih bio je The Dragon Lives Again, u kojem Bruce (igra ga Bruce Leung) umire i odlazi u podzemni svijet gdje sreće Drakulu, James Bonda, Zatoichia, Clint Eastwooda i mnoge druge mitske i stvarne likove iz svijeta popularne kulture. Trejler za ovaj film se završava natpisom –  this is not a dream. 

U tu kategoriju spada i The Clones of  Bruce Lee iz 1977. u režiji Josepha Konga. Pomenuo sam da se u filmu pojavljuju tri glumca koji igraju Brucea: Dragon Lee, Bruce Le i Bruce Lai. Pojavljuje se i četvrti - Bruce Thai, doduše, ne u ulozi kloniranog Bruce Leeja, već jednoj od sporednih rola, vjerovatno kastovan kao rezerva, u slučaju da zafali Bruceova.

Film počinje smrću pravog Bruce Leeja, kojem profesor Lucas, koji radi za tajnu organizaciju SBI, uzima DNK-a kako bi u laboratoriji klonirao nove Bruceove. Kloniranje je uspjelo i klonovi (klovnovi) su nazvani vrlo maštovito: Bruce Lee Jedan (Dragon Lee), Bruce Lee Dva (Bruce Le), i Bruce Lee Tri (Bruce Lai). Njih trojica su potpuno pod kontrolom profesora preko uređaja za kontrolu uma, a trener borilačkih vještina im je niko drugi do Bolo Yeung. Interesantan detalj je da vježbaju uz muzičku temu Eye of the Tiger iz Rokyja. Već sam pisao kako su se u to vrijeme u Hong Kongu odnosili prema konceptu autorskih prava, pogotovo kad je muzika u pitanju: vjerovatno da nije bilo nezavisne hongkonške ili tajvanske produkcije koja bar jednom nije pozajmila neku poznatu melodiju. 

Nakon što su naučili borilačke vještine, Bruce-klonovi su podijeljeni u timove i poslati na tajne misije. Dragon Lee dobija zadatak da prati filmskog producenta koji se sumnjiči za šverc narkotika. Iako producent ne zna pravu namjeru Dragona, za svaki slučaj želi da ga likvidira, i to ispred filmskih kamera. Ipak, Dragon Lee lako izlazi na kraj sa njih. Za to vrijeme Bruce Le i Bruce Lai se udružuju u namjeri da zaustave ludog naučnika Dr. Nyea, koji pravi bronzane ratnike sa ciljem da osvoji svijet. U isto vrijeme, bavi se švercom narkotika i proizvodi neku vrstu biološkog oružja. Bronzani ratnici su očigledna posveta Joseph Kuovom klasiku 18 Bronzeman. Reditelj Joseph Kong Hung (Joseph Velasco) je par godina kasnije snimio još jedan mnogo inferiorniji film na ovu temu Bruce and The Shaolin Bronzemen. 

U misiji im se pridružuje Bruce Thai, ali oni umjesto da love ludog naučnika, odlaze na plažu gdje se kupaju i druže sa golišavim djevojkama. Nakon što su se okupali, klonovi shvataju da je vrijeme da se malo uozbilje i pronalaze sklonište Dr. Nyea. Ipak, bronzani ljudi su nadmoćni i jedini način da ih savladaju je otrovna biljka koju moraju pojesti. Srećom, bronzani to čine sa velikim zadovoljstvom jer je biljka vrlo ukusna, i svi redom umiru. Iako su odradili sve zadatke, profesoru to nije dovoljno, pa ih preko uređaja za kontrolu uma manipuliše i gura jedne na druge. Borba između klonova Dragon Leeja i  Bruce Leja je sigurno najbolja u filmu, međutim, prije nego se međusobno poubijaju, profesorove asistentkinje u posljednjem trenutku isključuju uređaj i klonovi dolaze sebi.  Kada shvate šta im se desilo, udružuju se u borbi protiv zlog profesora i njegovih ljudi na čelu sa Bolom.

U filmu postoji dosta akcije koja je prilično jednodimenzionalna. Dragon Lee i Bruce Le su sjajne atlete, međutim, izgleda da koreografija nije bila prioritet Josepha Konga. Poznato je da su se ovakve produkcije završavale za nedelju - dvije i orkestriranje ozbiljne akcije bi samo koštalo dodatnog vremena i novca. Bruce Le, koji je radio koreografiju, sigurno je bolje izvodio borilačke scene ispred kamera nego što ih je osmišljavao iza njih. Ono što imamo od koreografije je imitiranje pokreta Bruce Leja; kombinaciju njegove karakteristične mimike, rada nogu, pokreta ruku i specifičnih zvukova. Ipak, neke borbe su ispale sasvim solidne, npr. duel Bola i Dragon Leeja, posebno Dragon Leeja i Bruce Leja, koji je jedini obračun dva Bruce Lee klona na filmu.

Priča je svakako poželjan ali ne i neophodan sastojak kung fu filmova, a to se posebno odnosi na Bruceploitacije. Scenario za film je vjerovatno pisan na licu mjesta. Dragon Lee u jednom trenutku kaže da mora da poravna račune sa filmskim producentom iako nikakve veze nema sa njim, niti je mogao da ima jer je taze kloniran. Likovi su karikaturalni bez ikakvog pokušaja karakterizacije, ali pošto se radi o klonovima, to se valjda i podrazumijeva. Podrazumijeva se i odsustvo ambicije autora da bar malo obogati priču i izbjegne naivnosti i pojednostavljivanje. Međutim, situacije u koje Bruce Leejevi upadaju iako se repetativno ponavljaju nisu nikako dosadne, čak su vrlo zabavne. Sve što izgovaraju tokom filma je nenamjerno duhovito, a na trenutke i urnebesno.

Dragon Lee

Dragon Lee kao rođeni Korejac prošao je trening u hapkidou i taekwondou prije nego što je ušao u filmsku industriju. Navodno ga je otkrio Godfrey Ho, mada je u Koreji prije Hoovog dolaska već uveliko glumio u kung fu filmovima. Licem je podsjećao na Brucea, sjajno je skidao njegove pokrete, ali fizički je bio mnogo razvijeniji. Često je pretjerivao u mimici, grimasama i zvucima, što je više ličilo na parodiju nego na stvarno imitiranje Brucea. Karijeru je  počeo sa filmom The Last Fist of Fury (1977), kojim je skrenuo pažnji na sebe, prije svega zbog sličnosti sa Bruceom. Za Hwa Chun Company snimio je još nekoliko filmova (Dragon Lee vs. Five Brothers, The Magnificent) glumeći, naravno, Bruce klonove. To je period kada su Joseph Lai i Godfrey Ho pohodili Koreju kako bi producirali ili kupovali gotove korejske kung fu filmove, koje su kasnije ponovo montirali i prodavali na zapadno tržište. Ubrzo su primjetili Dragona, otkupili ga od Hwa Chun Company, te ga poveli sa sobom u Hong Kong u nadi da će unovčiti njegovu sličnost sa pravim Bruceom.

U Hong Kongu je debitovao sa The Dragon On Fire (Enter The Three Dragons), nakon kojeg je slijedio The Clones of Bruce Lee. Zanimljivo je da su oba filma imala sličan koncept - po tri Bruce Leeja u akciji. Tada se pojavio i film The Real Bruce Lee, koji je bio pokušaj eksploatacije najranijeg perioda života Bruce Leeja. Producenti su se dokopali autentičnih snimaka Bruce Leeja iz djetinjstva i kombinovali ih sa dijelovima iz Dragon Leejevog debitantskog Bruceploitationa The Last Fist of Fury, a onda sve to montirali u cjelovečernji film. Rezultat, nešto što je trebalo da liči  na kombinaciju dokumentarca i akcionog filma, bio je prilično razočaravajući.

Sljedeće godine, snimio je posljednji film svoje hongkonške faze u režiji Godfrey Hoa i produkciji Joseph Laia The Dragon the Hero, u kojem su mu društvo pravili John Liu, Tino Wong i Philipe Ko. Nakon relativno uspješnog izleta u Hong Kong, vratio se u Koreju, snimio još par kung fu filmova i zauvijek nestao. Kada se gleda kompletna karijera Joseph Laia, period prije Koreje, korejske produkcije i kasniji cut and paste nindža filmovi, ovaj period Bruceploitationa sa Dragon Leejem mu je sigurno bio najkvalitetniji.

Bruce Le

Bruce Le (Wong Kin Lung) je tijelom više podsjećao na Brucea od Dragon Leeja, ali likom nikako, pa je u filmovima često nosio čuvene Bruceove naočare. Počeo je kao statista u Shaw Brothersu, da bi kasnije karijeru nastavio u nezavisnim produkcijama. Svoj prvi Bruceploitation Bruce's Deadly Fingers (1976) snimio je sa Joseph Kong Hungom i ostao Bruce klon do kraja karijere. Bruce Le je pod rediteljskom palicom Josepha Konga snimio najviše filmova i postao prava internacionalna zvijezda snimajući Bruceploitatione od Hong Konga, Tajvana, preko Filipina do Indije i Evrope. Zanimljivo da je u karijeri uspio i da režira nekoliko kung fu filmova, a u jednom od njih, Challenge of the Tiger (u kojem postoji čuvena scena borbe Bruce Lea sa bikom), udružio sa sa Richard Harrisonom, kojem će kasnije prisjesti saradnja sa još jednim Bruceploitatorom, Godfrey Hoom.

Bruce Lai

Bruce Lai, čije je pravo ime Chang Yi Dao, nije se nasnimao Bruceploitacija kao prethodnici, mada je fizički više ličio na Brucea od ostalih. Godinu dana nakon ovog filma snimio je Enter Three Dragons (1978), u kojem mu je društvo pravio Dragon Lee i još jedan Bruce za jednokratnu upotrebu Dragon Lea.

Jedan od glavnih negativaca u filmu je bio čuveni Bolo. Rođen je u Kantonu pod imenom Yang Sze, u mlađim danima jednako se zanimao za dizanje tegova i borilačke vještine. Kasnih šezdesetih, napustio je Kinu i prešao u Hong Kong gdje je nastavio da se se bavi bodi bildingom. Kao profesionalni bilder, osvojio je prvu nagradu kao Mr Muscle Hong Kong 1970. Njegovo poznavanje borilačkih vještina i impresivna fizička građa su mu otvorile vrata Shaw Brothers studija, u kojem je počeo da dobija epizode u raznim filmovima. Zbog svoje građe, ali i specifičnih crta lica, za Yang Szea su bile rezervisane isključivo uloge loših momaka. 

Nakon dvije godine napustio je SB i počeo da radi za nezavisne produkcije, u isto vrijeme gradeći karijeru bodibildera i profesionalnog dizača tegova.

Prekretnica u njegovoj karijeri desila se kada ga je Bruce Lee pozvao da U Zmajevom Gnijezdu igra sporednu ulogu Boloa. Na setu filma se dodatno zbližio sa Bruceom, koji mu je davao časove Jeet Kun Doa i obećao ulogu u njegovom sljedećem filmu. Nažalost, Bruceovom tragičnom smrću par mjeseci kasnije do nove saradnje nikada nije došlo.

Ali rodio se novi lik, Bolo, nadimak koji će Yang Sze preuzeti kao svoje novo ime po kojem je i danas prepoznatljiv.

Bolo je novostečenu popularnost iskoristio na najbolji način i  sljedećih godina glumio u desetinama nezavisnih hongkonških produkcija, naravno, opet loše momke u epizodnim ulogama. Postao je jedan od najpoznatijih negativaca zlatnog doba kung fu filma, nažalost, nikada iskorišćen na pravi način. Jedna od rijetkih prilika gdje je u glavnoj ulozi pokazao šta zna je bio film Bolo - The Brute.

Proći će godine do trenutka kada će Amerikanci napraviti ono što hongkonški filmaši nikada nisu - preko uloge čuvenog Chong Leeja u Krvavom Sportu svijetu predstaviti Boloa u pravom svjetlu. 

Od Bruce Lee klonova koji se ne pojavljuju u The Clones of Bruce Lee, najpoznatiji su bili Bruce Li i Bruce Leung i Kim Tai Jong.

Bruce Li, Le Shao Lung (Mali Zmaj Le), u originalu Ho Chung Tao, bio je najpoznatiji i najdugovječniji Bruce Lee klon, za čije ime se veže skoro trideset Bruceploitationa. Porijeklom sa Tajvana, bavio se gimnastikom, pa nije imao problem da se prebaci na kung fu film. Osim atletske predispozicije, ono što su producenti prvo primijetili na njemu je izuzetna fizička sličnost sa Bruce Leejem (mada se mnogi Bruceovi fanovi ne bi složili). Ta činjenica, uz fizičke sposobnosti su mu odredile sudbinu - postao je Bruce Li.

Njegov The Dragon Story iz 1974. je prvi Bruceploitation koji je postigao komercijalni uspjeh i pokrenuo bujicu koja će trajati do početka osamdesetih. Radio je od ozbiljnih produkcija Lee Tso Nama i Ng See Yuena, do krajnje siromašnih i bizarnih projekata tipa Bruce Lee in New Guinea ili Bruce Lee Against Superman, gdje je igrao Catoa iz The Green Horneta.

Bruce Li

Fist of Fury 2 (1977) ili Chinese Connection 2, jedan je od njegovih najuspješnijih filmova. Scena kada Bruce Li i Lo Lieh, koji igra vođu japanskih samuraja, raspravljaju o kaliografiji pred završni obračun, spada u jednu od najupečatljivijih završnica nekog kung fu filma uopšte. Početkom osamdesetih, publika je već bila zasićena Bruceploitationima i Lieva karijera se polako gasi. Njegov posljednji film bio je Dragon Force (1982), u kojem je glumio zajedno sa Bruce Baronom, gdje je u akciji protiv nindži koje su, već tada, postale novi trend u industriji.

Bruce Leung

Leung Siu Lung ili Bruce Leung je bio sjajan udarač ali fizički nikako nije ličio na Brucea. Najviše filmova je snimio u period saradnje sa Ng See Yuenom. U Bruce and the Iron Finger (1979) se udružio sa Bruce Liem, a režiju filma je potpisao Lee Tso Nam pod pseudonimom To Lo Po.

Još jedan Korejac u ulozi Brucea Kim Tai Jong, bio je izuzetno atletski nadaren i Raymond Chow ga je pozvao da zamijeni Brucea u akcionim scenama The Game of Deatha. Nakon što se uvjerio u njegove kvalitete, Lee Tso Nam nije sjedio skrštenih ruku i angažovao ga je za Tower of Death, u kojem je Kim Tai Jong bio dostojan rival Hwang Jang Leeju u posljednjem duelu. Iako smatran za jednog od najboljih klonova, nije se previše zadržao u žanru. Nakon Corey Yuenove američke produkcije No Retreat, No Surrender (1986), u kojoj je igrao duha Bruce Leeja, odlučio je da se povuče iz industrije. Preminuo je prošle godine.

U to vrijeme se i Shaw Brothers priključio trendu i 1975. snimio film Bruce Lee and I, sa Betty Ting-Pei, Bruceovom navodnom ljubavnicom sa kojom je kobnog dana bio u sobi. Čak je i Jackie Chan promovisan kao novi Bruce Lee u Lo Waievoj produkciji New Fist of Fury, svojevrsnom nastavaku Fist of Furya.

Sa početkom osamdesetih kako se smanjilo interesovanje za klasične kung fu filmove, sa njihovim podžanrom Bruceploitationima desilo se isto. 

Nakon tragične smrti Bruce Leejevog sina Brandona,1993. godine, ponovo se javilo interesovanje za Bruceovu ostavštinu. Američki reditelj Rob Cohen snimio je film Dragon: The Bruce Lee Story, baziran na biografiji koju je napisala Bruceova žena Linda. Bruca je igrao Jason Scott Lee, glumac porijeklom sa Havaja. Iako sa velikim budžetom i pričom koju je potpisala Bruceova supruga, film nije dobro prošao kod publike.

Dragon Sek

Međutim, početkom 2000. povratkom žanra na velika vrata, zahvaljujući Ang Liu i Yang Zimou, pojavili su se i novi imitatori Bruce Leeja, među kojima je najuspješniji, a i danas je Dragon Sek. U serijalu filmova Return of Dragon, Dragon the Master 1, i 2, i Dragon in Fury, Dragon Sek, inače veliki poštovalac Brucea i majstor Jet Kun Doa, jako dobro se snašao u ulozi, nudeći nam savremeni pristup Bruceploitaciji.

The Clones of Bruce Lee je producirao Dick Randall, koji je bio nešto kao američka varijanta Josepha Laia. Randall je producirao i prepakivao razne bizarne azijske eksploatacije, a najpoznatiji je po tome što je otkrio čuvenog patuljka Weng Wenga na Filipinima i od njega napravio akcionog heroja. Reditelj Joseph Kong Hung se specijalizovao za Bruceploitatione i uglavnom je sarađivao se Bruce Lejem sa kojim je snimio desetak filmova, a radio je i sa Bruce Liem na još jednom bizarnoj produkciji Bruce Lee in New Guinea. 

Na kraju,The Clones of Bruce Lee je zanimljiv kao koncept koji je mogao da preraste u dobar proizvod da se na njemu malo više poradilo. Producent i reditelj očigledno nisu imali tu ambiciju. Ipak, film nije loš (naravno, u odnosu na ostale Bruceploitatione koji su kategorija za sebe), radi se o sasvim solidnom, zabavnom, i na momente vrlo duhovitom filmu, pod uslovom da volite ovakve filmove i spustite vaše kriterijume na minimum.