The Butterfly Murders (1979)

Die bian

Režija: Tsui Hark

Koreografija: Wong Shee Tong, Tsui Hark

Uloge: Wong Shee Tong, Lau Shiu Ming, Michelle Yim

Krajem sedamdesetih, pojavom nove generacije reditelja kao što su bili Tsui Hark, Johnnie To i Patrick Tam, počinje period novog talasa u hongkonškom filmu koji će bitno uticati kako na način snimanja tako i, uopšte, na promjenu percepcije prema kung fu i wuxia žanru.

Sve je počelo kao omaž staroj školi wuxia filma, tkz.“Novoj eri” iz sredine šezdesetih koju su predvodili Shaw Brothers i Cathay Studio. Međutim, novi talas po vizuelnom ugođaju i atmosferi prije svega duguje rediteljima Chang Chehu i Yuen Choru, kao i King Huu i njegovom filmu A Touch of Zen. To je očigledno u filmovima The Butterfly Murders (1979) i The Sword (1980), gdje su na više mjesta očigledne direktne posvete Huu. 

Dok su klasični Shaw Brothers filmovi obrađivali uglavnom lokalne teme, folklorne tradicije južne Kine, te bili plasirani na regionalno tržište i ništa više od toga, novi talas je nudio nešto novo, obraćao se mnogo široj publici i imao ambiciju da približi tradiciju istoka zapadu. Reditelji novog talasa su pokušali da sa drugačijim pristupom i inovacijama, kako na planu filmske tehnike tako i u pričanju priča, žanr predstave na nov, savremeniji način, ali sa tradicionalnim motivima iz wuxia novela.Specijalni efekati i koreografija su još jedan od elemenata koji je razlikovalo novotalasne filmove od starijih produkcija. Kod Ching Siu Tunga i Tsu Harka kamera je bila stalno u pokretu sa brzim rezovima prikazujući akciju iz različitih uglova. Na taj način oni su koreografiji dali novu dimenziju, akcija je izgledala mnogo brže i dinamičnije, a reditelji su od koreografa preuzeli jedan dio posla. Novi talas je bio reakcija i na fabričko štancanje filmova Shaw Brothersa, koji su, vodeći se za trendovima a i u realnoj opasnosti da ne bankrotiraju pred naletom novih produkcija, gledali isključivo komercijalni momenat. 

Filmovi novog talasa koji su obilježili taj period bili su: The Sword, Enigmatic Case i prije svega Tsui Harkov The Butterfly Murders.

Nakon što se vratio iz Amerike gdje je završio studije, Tsui Hark je prvi posao dobio na televiziji režirajući seriju The Gold Dagger Romance (1978), adaptaciju Ku Longove novele. Iako snimana u dosta skromnim uslovima i video kamerom, u seriji imamo prepoznatljiv Tsu Harkov stil, između ostalog i upotrebu neobičnih specijalnih efekata koji će vremenom postati njegov zaštitni znak. Kada je Commercial Television (CTV), koja je producirala The Gold Dagger Romance, zatvorena, Tsui se prebacio na film i režirao svoj cjelovečerni debi The Butterfly Murders.

Odmah je počeo eksperimentisati sa wuxia univerzumom, uvidjevši mogućnost inovacija na planu fantastičnih elemenata koji su bili obilato prisutni u žanru. Smatrao je da su wuxia filmovi dosta limitirani, ne toliko sadržajem već, prije svega, formom, te da ih je trebalo modernizovati. U The Butterfly Murders tradicionalni heroji-mačevaoci izgledali su kao japanski samuraji, ili u nekim scenama kao rimski gladijatori koji se bore u areni. Takođe, Tsui Hark je rado koristio sve inovacije u tehnologiji, pa je uz vizuelne efekte izmišljao razne mašine, sprave za ubijanje, gadgete koje su postojale i kod Yuen Chora i Tong Gaia u njihovim wuxia filmovima za Shaw Brothers, mada su kod Harka izgledale mnogo savremenije. Svega toga ima i u The Butterfly Murders, doduše, još uvijek nema kompjuterskih animacija, tako da su eksplozije i ispaljivanje lasera rađene na tradicionalan način. 

 Leptiriću šareniću dođi meni amo...

Ono što je počeo sa The Butterfly Murders, Hark je nastavio u svom sljedećem filmu Zu: Warriors From the Magic Mountain, baziranom na fantastičnoj noveli Shu Shana. Iako često navođen kao film koji je bio inspiracija za Star Wars, istina je da je sniman četiri godine nakon Lucasovog spektakla, mada su poređenja neminovna. Lucas nikada nije krio da je ideju “sile” dobio gledajuće azijske fantazije u kojima se Qi energija manifestuje, između ostalog, i u obliku lasera koji se ispaljuje iz ruku. Sa druge strane, Hark je kao američki đak posudio dosta ideja iz američkih SF filmova. Njegovi vizuelni efekti zaista liče na kombinaciju tradicionalnih rješenja iz azijskih fantazija i najnovijeg holivudskog pristupa tog vremena, prije svega Star Wars filmova. 

The Butterfly Murdersa je smješten kao i svi wuxia filmovi u Jianghu – "svijet borilačkih vještina". Hroničar Fang (Lau Siu Ming) i lider Tien klana Tian Feng (Wong Shee Tong), pozvani su u dvorac Shum kako bi istražili misteriozno ubistvo iza kojeg stoje smrtonosni leptiri. Njima se, iako nepozvana, pridružuje Green Shadow (Michelle Yim). Tu pronalaze vlasnika i neobičnu djevojku koja se krije u podzemlju od otrovnih leptira. U međuvremenu, vlasnik dvorca je ubijen, nakon čega u dvorac stižu i vođe drugih klanova (Tino Wong, Eddie Ko). Kada leptiri ponovo napadnu, svi zajedno bježe u podzemni lavirint koji se nalazi ispod dvorca. Ubrzo će shvatiti da su zarobljeni u podzemlju u kojem vreba mnogo veća opasnost od leptira mesoždera, a to je ubica u metalnom oklopu koji se nalazi među njima. 

 Ko me je vukao za jezik!!!

Iako scenario ima priličan broj rupa, Tsu Hark uspijeva da rediteljski film učini interesantnijim nego što mu priča daje povoda. Slične postavke detektivske misterije, uz manje ili veće varijacije, viđene su već bezbroj puta u wuxia filmovima. Vjerovatno zbog manjka vremena, Hark je propustio da razvije nekoliko intrigantnih podzapleta koji ostaju nerazriješeni. Tsui Hark ipak drži kontrolu nad pričom koju izlaže usporenim, uglavnom dobro odmjerenim ritmom. Film je od početka mnogo više fokusiran na misteriju nego na akciju koje kvantitativno i nema previše. Rezultat toga je da prava akcija počinje tek od polovine, što je neobično za ovakvu vrstu filmova. Glavni lik nije borac, već pisac-hroničar, što je još jedan novi momenat u wuxia filmovima. Ono što odmah upada u oči je da Tsui Hark izbjegava klasični wuxia seting. U filmu nema standardnih gostionica, hramova, starih majstora borilačkih vještina, loših momaka sa bijelom kosom i sličnih klišea tipičnih za žanr. Atmosfera je dosta mračna i podsjeća na Chung Sunove filmova iz vremena Shaw Brothers produkcije. Akcija se uglavnom dešava u tunelima i katakombama, što dodatno doprinosi mračnoj atmosferi. Setovi su sjajno napravljeni, posebno lavirinti i podzemni prolazi gdje se odvija dobar dio filma. Smrtonosni leptiri zaista izgledaju zlokobno i vidi se da u njih uloženo dosta truda. Uopšte, količina detalja koje Tsui Hark unosi u film je impresivna.

Bitan odstupajući element od klasičnih wuxia filmova je i način na koji je Hark tretira natprirodne moći koje posjeduju junaci Jianghua univerzuma. Za razliku od drugih wuxa filmova gdje je moć letenja rezultat Qi energije, koja se stiče dugogodišnjim mentalnim i fizičkim treningom, kod Harka je ona objašnjena tehnologijom. Glavni negativac je obučen u neuništivo metalno odijelo, a njegovo ispaljivanje lasera iz ruku je rezultat tajnog oružja koje proizvodi eksplozije.

 

Koreografija je dosta prizemljena za jedan wuxia film. Iako žice postoje, one se ne koriste u svakoj borbi, već su postavljene relativno odmjereno. Na primjer, borbe na krovu nisu klasična wuxia postavka sa letenjem, već su žice samo ispomoć u vještini savladavanju prepreka. Tsui Hark prati akciju pokretnom kamerom ali bez naglih zumova, pa scene obračuna izgledaju jasne i pregledne. U tom smislu, kao pokušaj drugačije, stilizovane i pomalo artistički nastrojene akcije Butterfly Murders je efektan, mada prilično različit od ostalih wuxia filmova.

The Butterfly Murders je producirao Seasonal films čuvenog lovca na talente Ng See Yuena. Ng je kao producent davao šansu uglavnom debitantima, pa je vremenom postao poznat po vještini pronalaska novih zvijezda. Osim Tsui Harka, neka od najvećih imena hongkonške akcije (Yuen Woo Ping, Corey Yuen) su svoje debitantske filmove snimili u njegovoj produkciji. Ali Ng See Yuen se nije zaustavio samo u granicama Hong Konga i Azije. U njegovoj prvoj produkciji na engleskom govornom području No Retreat, No Surrender, debitovao je potpuno nepoznati Belgijanac Jean Claude Van Damme, a već u sljedećoj Raging Thunder, otkrio je tada malo poznatu Cynthiu Rothrock.

  I mi volemo RH negativnu.

Ng See Yuen se pridružio Shaw Brothersu 1967. radeći, između ostalog, i kao asistent na Jimmy Wang Yuovom Chinese Boxeru (1970). Nakon što je napustio SB, kao i mnogi, počinje da režira i producira samostalno. Ipak, on je, baš kao i Raymond Chow nešto kasnije, bio jedan od rijetkih producenata borilačkih filmova koji je zaista znao da radi svoj posao. Prvi uspjeh mu je bio The Bloody Fists (1971), izuzeto popularan punch and block film sa Chen Kuan Taiem i Chen Singom u glavnim ulogama, koji je nagovjestio pojavu Bruce Leeja. Njegova producentske kuća Seasonal Film je bila prva finansijski uspješana filmska kompanija nakon SB u Hong Kongu, napravljena isključivo za produkciju kung fu filmova. Krajem sedamdesetih sa naslovima kao što su bili Secret Rivals, Invincible Armour, a posebno sa Jackie Chanovim hitovima Snake in the Eagle's Shadow i Drunken Master, postali su ozbiljna konkurencija Shaw Brothers produkciji, koja je sve do pojave Seasonala i nešto kasnije Golden Harvesta, praktično imala potpuni monopol na tržištu.

Početkom osamdesetih, Tsui Hark ostaje na terenu wuxia i snima izuzetno skupu produkciju Zu:Warriors From the Magic Mountain, koja nije tako sjajno prošla u bioskopima, mada je zbog svojih kreativnih rješenja na planu specijalnih efekata kasnije postala kult među publikom. Ovaj film je bio i svojevrsna labudova pjesma žanru, jer do kraja osamdesetih navalom modernih akcijaša Chow Yun Fata i Jackie Chana, bogate wuxia produkcije su prestale da se snimaju.

Tek komercijalnim uspjehom Swordsmana (1990), Tsui Hark je pokrenuo novi talas interesovanja za wuxia teme koji će trajati sljedećih nekoliko godina. Uz veterane koji su bili aktuelni i sedamdesetih, Yuen Woo Pinga (Iron Monkey) ili Ching Siu Tunga, Tsui Hark snima rimejk The One-Armed Swordsmana, The Blade (1995). Talasu se priključio i Wong Kar Wai sa Ashes of Time (1994), koji je naišao na dosta podijeljene reakcije. Vrhunac wuxia talasa devedesetih je, svakako, Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) Ang Lia, koji se okitio Oskarom za specijalne efekte i otvorio prostor sljedećoj generaciji wuxia autora početkom novog milenijuma.