The Iceman Cometh (1989)

Ji dong ji xia

Režija: Clarence Ford

Koreografija: Yuen Wah

Uloge: Yuen Biao, Yuen Wah, Maggie Chueng

The Iceman Cometh je fantastična priča u kojoj Yuen Biao i Wuen Wah kao suparnici iz Ming epohe bivaju prebačeni u moderni Hong Kong, gdje nastavljaju svoj obračun.  

Ming Dinastija, kao posljednja velika kineska Dinastija, pala je 1644. godine u pobuni na čijem čelu je bio Li Zicheng. Li uspostavlja kratkotrajnu Shun Dinastiju koju će zamijeniti mančurijanska Qing Dinastija. Pobunjenici lojalni Mingu su bili aktivni u pružanju otpora Qingu sve do 1662. godine. To je period u kome je smještena većina kung fu filmova, koji tematizuju borbe Ming pobunjenika protiv zlih mančurijanskih osvajača. The Iceman Cometh počinje u posljednjoj godini Minga 1644. kada Fung San (Yuen Wah) upada na zabavu koju priređuje Imperator, te muči i ubija princezu (Lai Yin Saan). Fong Sau-Ching (Yuen Biao) kao član Imperialne garde dobija naređenje da ga pronađe i privede pravdi. U međuvremenu Fung San krade "Black Jade Buddha" ili magični točak, tajni uređaj koji omogućava putovanje kroz vrijeme. Ching uspijeva da pronađe Funga, ali,  tokom obračuna, zajedno padaju sa litice u snijeg gdje bivaju zaleđeni. Flash forward 350 godina kasnije, nakon što su odleđeni u modernom Hong Kongu, Fung San ne odustaje od starih navika, maltretira i ubija ljude te prodaje oružje za trijade. Ching se sa druge strane mnogo teže snalazi u novim okolnostima, luta po gradu i slučajno upoznaje simpatičnu Pollu (Maggie Chueng), koja ga uzima kao svog zaštitnika. Dok se on kroz niz komičnih situacija pokušava da navikne na novu sredinu, pojavljuje se Fung i kidnapuje Polly. Ching sada ima dodatni motiv da pronađe Polly, kao i da se konačno se obračuna sa Fungom.

The Iceman Cometh sigurno nije film sa naročito originalnim likovima ili bog zna kakvim produkcionim kvalitetom, ali na planu priče donosi nešto novo u žanr te pravi vrlo dobar spoj fantazije, komedije i akcionog filma. Sve ukupno imamo 114 minuta skoro neprestane akcije, pri tome ne mislim isključivo na borilačke scene kojih ima sasvim dovoljno uz zaista spektakularan obračun na samom kraju filma, već na ukupnu priču koja se odvija paklenim tempom koji ne ostavlja prostora za predah.

Tema putovanja kroz vrijeme, iako često zastupljena u drugim žanrovima, nije previše eksploatisana u borilačkom filmovima. Postoje neke sličnosti između The Iceman Cometha i Zu: The Warriors from the Magic Mountain (1983) visokobudžetne fantazije Tsui Harka, u kojem postoji motiv putovanja kroz vrijeme, dok glavnog junaka takođe igra Yuen Biao. U američkoj verziji filma dosnimljene su scene preko kojih priča poprima sasvim novi tok (Biao igra studenta koji je reinkarnacija glavnog lika u filmu). Takođe, sličnu temu obrađuje Ching Siu Tung u filmu A Terra Cotta Warrior (1990), u kojem su terra-cotta ratnici reinkarnirani i prebačeni u 20. vijek. Ovaj film je rađen na mnogo većem budžetu od The Iceman Cometha i sa nadolazećom zvijezdom Jet Lijem u glavnoj ulozi.

Kombinacija filma epohe i modernog doba u ovom slučaju je neobična, jer je The Iceman Cometh rađen u vremenu kada filmovi epohe već godinama nisu snimani i kada su apsolutni trend postali moderni akcijaši. Krajem osamdesetih, kostimirane akcije su bile davna prošlost i ovo je vjerovatno prvi film nakon zatvaranja Shaw Brothersa (ne računajući serijal A Chinese Ghost Story) koji dio priče smješta u period Minga. Ako bih morao da ga poredim sa drugim sličnim ostvarenjima, The Iceman Cometh podsjeća na kombinaciju A Chinese Ghost Story (1987) i Righting Wrongs (1986). Počinje kao klasični borilački film sa detektivskim zapletom, dok se u nastavku pretvara u intenzivnu akcionu komediju, sa furioznom akcijom i vratolomijama karakterističnim za hongkonške akcije osamdesetih.

Početak filma je vrlo dinamičan, a tempo ni malo ne opada transferom priče u drugi vremenski kontekst. Putovanje kroz vrijeme u filmu nema neku čvrstu unutrašnju logiku, mada to ne smeta, pošto u vremenskim paradoksima logike baš i nema. Glavni likovi i u modernom ambijentu ne izlazi iz wuxia konvencije. U kung fu filmovima uobičajeno je da se vrhunski borac postaje dugotrajnom vježbom uz pomoć učitelja ili priručnika sa tajnim tehnikama. Kada su wuxia filmovi u pitanju, fizički aspekt nije toliko bitan koliko psihološki, preko koga se razvija unutrašnja energija (Qi) koja omogućava nadljudsku snagu. U ovom slučaju, osim što leti okolo, izvodi razne vratolomije i ispaljuju metke rukom, Fung San ima čarobni eliksir koji daje Chingu da bi uništio njegov Qi, tj. zaustavio protok energije.

 Yuen Wah

Yuen Wah je, uz ulogu glavnog negativca, u filmu bio zadužen i za koreografiju. Njegova koreografija je kombinacija elemenata Pekinške opere i brze montaže standardne za moderne akcione filmove. Pošto se akcija radila u modernoj scenografiji, više se insistiralo na bržim i eksplozivnijim borbama (prikrivanje žice u ovim okolnostima je teže nego u wuxia ambijentu zbog kostima, dimnih zavjesa i sl.) i atraktivnim akrobacijama nego u klasičnim produkcijama. Wah i Biao su spadali među atletski najdarovitije akrobate svoje generacije i sve vratolomije su izvodili sami, uostalom kao i Jackie Chan u svojim filmovima, zbog čega je Wah akciju često prebacivao sa krupnih planova na totale kako bi se i gledaoci uvjerili da tu nema nikakvih dublera.Yuen Wah je, izgleda, volio da eksperimentiše, pa u završnoj borbi imamo za tadašnje uslove sasvim solidne kompjuterske efekte. Kada smo kod eksperimentisanja, zanimljiva je demonstracija korišćenja metka kung fu tehnikom bez pištolja (ispaljivanje iz ruke), što će kasnije iskoristiti i Tsui Hark u filmu Once Upon a Time in China.

Generalno, koreografi nisu bili zaduženi za podučavanje borilačkih vještina – podrazumijevalo se da statisti, kaskaderi i pojedini glumci znaju šta ih čeka u ovakvim filmovima – već, prije svega, da osmisle kvalitetnu koreografiju te organizuju i inkorporiraju akcione sekvence u jednu konzistentnu cjelinu. Naravno, poznavanje borilačkih vještina ili atletske predispozicije glumaca, u ovom slučaju Biaoa i Waha su samo olakšavale posao. Yuen Biao i Yuen Wah od malih nogu su bili članovi 7 Little Fortunesa – dječije akrobatske trupe u okviru Kineske opere pod vodstvom njihovog učitelja Yu Jim Yuena (kome u čast su preuzeli prezime Yuen). Najpoznatiji članovi te ekipe bili su Jackie Chan i Sammo Hung, preko čijih filmova su se Biao i Wah afirmisali. Interesantno je da se u filmu pojavljuju još dva člana trupe, Corey Yuen u sporednoj ulozi i Yuen Tak kao koordinator akcije i jedan od statista. Yuen Tak je, za razliku od svojih kolega sa klase, karijeru od početka gradio u Shaw Brothersu. Vjerovatno je najpoznatiji po glavnoj ulozi u filmu The Master (Three Evil  Masters) koji je snimljen na talasu kung fu komedija sa kraja sedamdesetih u stili Jackiea i Samme. Iako je imao nekoliko izleta ispred kamere, tokom karijere se, prije svega, bavio akcionom koreografijom. Pred zatvaranje Shaw Brothers studija je zajedno sa Lu Chin Kuanom (Tony Liu) radio neke od najkreativnijih i najluđih koreografija u filmovima kao što su bili Bastard Swordsman (1983) i The Lady Assassin (1983). Jedan od najtalentovaniji članova trupe bio je i Yuen Man, koji je igrao glavne uloge u filmovima The Hell's Wind Staff (1979), The Fighting Fool (1980)  kao i u The Master Strikes (1980) sa Casaonova Wongom. Nažalost, zbog srčanog udara kojeg je doživio na setu Shaw Brothers produkcije Lovers Blades (1982), morao je prerano da prekine karijeru.

Filmsku karijeru Yuen Biao je započeo kao protégé Sammo Hunga, koji ga je promovisao preko filmova Knockabouth (1979) i The Prodigal Son (1981), u kojima je tumačio glavne uloge. Ova dva filma su mu i vrhunac karijere, jer nakon rastanka sa Sammom, nije ga bilo nigdje sve dok se ponovo sredinom osamdesetih nije udružio sa njim i Jackiem u seriji akcionih komedija (Project A, Wheels on Meals, Dragons Forever). Najpoznatiji Biaov film iz tog perioda bio je Corey Yuenova režija Righting Wrongs, u kojem mu je partnerka bila Cynthia Rothrock. Golden Harvest je, u pokušaju da ga proda na zapadno tržište kao mlađu verziju Jackiea, vesternizovao Yuenovo ime u Jimmy (ako nađete američku verziju ovoga filma na omotu piše Jimmy Yuen). Nažalost, osim male uloge u Shanghai Noon (2000), Yuen Biao nikada nije dobio pravu šansu na zapadu.

Sa druge strane Yuen Wah je svoje ime gradio kao kaskader, da bi tek kasnije postao poznat kao sporedni glumac i koreograf. On nije imao harizmu jednog Jackiea, ali kada su akrobacije u pitanju bio je bolji, što ga je kandidovalo za jednog od najboljih statista u industriji. Svakako je bio najpoznatiji kao dubler Bruce Leeja (većina akrobacija koje Bruce izvodi u svojim filmovima su djelo Yuen Waha), da bi nakon Bruceove smrt radio kao jedan od glavnih kaskadera, povremeno koreograf i glumac u Shaw Brothersu. Zajedno sa Yuen Bunom (još jednim članom Jackieve operske trupe) radio je akcionu koreografiju čuvenom Yuen Choru (The Duel of the Century, The Spirit of the Sword, Perils of the Sentimental Swordsman), a bio je i asistent koreografu Tong Gaiu na njegovim filmovima Shaolin Prince i Shaolin Intruders. Kada se Jackie potpuno osamostalio od Lo Weia, Wah je postao dio njegove ekipe (My Lucky Stars, Heart of the Dragon), kao i Sammove (The Millionaires' Express, Eastern Condors). Takođe je bio glavni koreograf mega popularnog serijala Mr. Vampire u produkciji Sammo Hunga. U isto vrijeme radio je koreografije na filmovima mnogih drugih reditelja, između ostalih Corey Yuena, Lau Kar Winga, Tsui Harka. Novoj generaciji je najpoznati po ulozi brkatog muža Yuen Qiu iz Kung Fu Hustlea.

Yuen Biao

Na nivou scenarija, za razliku od The Lady Constables gdje imamo bućkuriš od priče i likova, te je sve podređeno akciji, ovdje već postoji priča i razvoj likova. Naravno, ovo nije najdublja priča ikad napisana, ali je zaplet prilično neobičan za borilački film. Uz to sjajno koreografisana akcija, plus duhoviti dijalozi Maggie Cheung i Yuen Biaoa čine film vrlo zabavnim za gledanje. Maggie Cheung je jako slatka i sjajno se nadopunjuje sa Biaom. Ono što je bitno je da izlizane hongkonške konvencije (slapstick, preglumljavanje) reditelj Clarence Ford uspijeva da učini manje iritantnim.

Clarence Ford, osim što odlično vodi priču u okvirima onoga što su zahtjevi žanra, dobro vlada tempom filma i vrlo dobro režira akcione scene uz pomoć Yuen Waha. Atmosfera je odlična, hongkonške lokacije su majstorski iskorišćene i postiže se mnogo na malom budžetu. Naročito je vrijedan pažnje način na koji su humor i akcija sve vrijeme balansirani, omogućivši da film zadrži ozbiljnu notu. Hongkonški reditelji nisu imali problem sa pozajmljivanjem motiva iz holivudskih filmova (mada je to do danas dvosmjeran proces), pa neki dijelovi ovog filma možda malo prenaglašeno pozajmljuju od Highlandera (1986), posebno kada su u pitanju specijalni efekti i posljednji obračun na krovu zgrade. Iako nije uspio da ostvari bogatiji filmski opus, Clarence Ford je snimio vrlo popularanu eskploataciju Naked Killer (1992), koja je kasnije dobila nekoliko nastavaka, kao i žanrovski blizak The Dragon from Russia (1990), te bio jedno od poznatijih imena hongkonškog akcionog filma osamdesetih.

The Iceman Comethu se ne može osporiti da je zanimljiv i drugačiji od filmova snimanih u tom periodu. Takođe, za razliku od sličnih filmova Yuen Biaoa (Kickboxer ili A Kid from Tibet), iako na limitiranom budžetu, produkciono izgleda mnogo bogatije i rediteljski je vještije urađen. Na kraju, uz solidnu priču, sjajnu akciju i za to vrijeme sasvim dobre specijalne efekte, The Iceman Comethu nudi sasvim dovoljno sastojaka za više nego dobar borilački film.